Kit Armstrong & Sophie Karthäuser & Ensemble

Wolfgang Amadeus Mozart (1756 – 1791)

Als Luise die Briefe ihres ungetreuen Liebhabers verbrannte, KV 520 (1787)
 

Dans un bois solitaire, KV 308 (1777-78)
 

Das Lied der Trennung, KV 519 (1787)
 

Selectie uit Le Nozze di Figaro, KV 492 (1786):

• Overture
• Recitativo Giunse alfin il momento
   

Al desio, KV 577 (1789)
 

Concertaria Ch’io mi scordi di te, KV 505 (1787)
 

Pianoconcert nr. 23 in A, KV 488 (1786)

1. Allegro
2. Adagio
3. Allegro assai

Einde van het concert: +/- 21:30

Kit Armstrong, piano
Sophie Karthäuser, sopraan

Quatuor Hermès

Omer Bouchez, viool
Elise Liu, viool
Lou Yung-Hsin Chang, altviool
Yan Levionnois, cello

Schumann Quartett

Erik Schumann, viool
Ken Schumann, viool
Kevin Treiber (gast), altviool
Mark Schumann, cello

Minetti Quartett

Maria Ehmer, viool
Anna Knopp, viool
Milan Milojicic, altviool
Leonhard Roczek, cello

Andrej Bielow, viool
Ben Griffiths, contrabas
Jasmine Choi, fluit
Ramón Ortega Quero, hobo
Ángel Luis Sánchez, hobo
Sebastian Manz, klarinet
Boglárka Pecze, klarinet
Theo Plath, fagot
Daniel Mohrmann, fagot
Miléna Viotti, hoorn
Alessandro Viotti, hoorn

Kit Armstrong (1992, Los Angeles) fascineert de muziekwereld al sinds hij twintig jaar geleden internationaal doorbrak op zijn vijftien jaar. De New York Times prijst hem als een “briljant pianist”. Geen onderschattig, want niet alleen is Armstrong een genie op vlak van de piano, hij blonk eveneens uit tijdens zijn studies fysica, chemie en wiskunde. Deze achtergrond inspireert zijn onderzoek naar muziek. Armstrong verdiept zich onder andere in 16de-eeuwse virginalisten, verbindt muzikale zeldzaamheden met de grote meesterwerken van het pianorepertoire. In 2024 en 2025 ligt zijn focus op Wolfgang Amadeus Mozart met het project Expedition Mozart. Samen met een zelf uitgekozen ensemble van topmuzikanten treedt hij op in gerenommeerde zalen zoals de Philharmonie Luxembourg en het Konzerthaus Wenen. Hij studeerde aan de Curtis Institute of Music and the Royal Academy of Music in Londen. Op zijn zeven jaar studeerde hij compositie en fysica aan de Chapman University. Zijn mentor sinds 2005 is Alfred Brendel. Zijn debuutablum met werken van Byrd en Bull werd lovend ontvangen, en kwam uit bij Deutsche Grammophon (2021).

De Belgische sopraan en Mozartspecialiste Sophie Karthäuser (1975, Malmedy) voltooide haar studies bij Noelle Barker aan de Guildhall School of Music and Drama in Londen, nadat ze studeerde aan het Conservatoire royal de Liège bij Greta de Reyghere en Thierry Migliorini. Sophie Karthäuser was op verschillende gelegenheden te horen als soliste bij ensembles zoals de Academy of Ancient Music, het European Union Baroque Orchestra en l’Orchestre Philharmonique Royal de Liège. In september 2003 ontving Sophie Karthäuser de publieksprijs en de derde prijs op de Wigmore Hall-wedstrijd, een van de belangrijkste zangwedstrijden. Bekend om haar interpretaties van Mozarts werken, vertolkte ze rollen zoals Ilia in Idomeneo en Pamina in Die Zauberflöte. Daarnaast wordt ze erkend als recitaliste, waarbij ze de complete liederen van Mozart en Hugo Wolf heeft uitgevoerd en opgenomen.

Voor zijn Expedition Mozart verzamelt Kit Armstrong oude kompanen die een schat aan ervaring als kamermusici en expertise als Mozartvertolkers meedragen om bekend repertoire op een nieuwe manier te verkennen. De grenzen tussen kamermuziek en orkestmuziek vervagen. Drie strijkkwartetten vormen de basis van dit ensemble: het Franse Quatuor Hermès, het Weense Minetti Quartett en het Duitse Schumann Quartett. Het Quatuor Hermès werd in 2008 opgericht in Lyon tijdens een studie bij leden van het Quatuor Ravel. Later werd ook Alfred Brendel een inspiratiebron, met wie ze tot op de dag van vandaag regelmatig samenwerken. Het Oostenrijkse Minetti Quartett is sinds de oprichting in 2003 gevestigd in Wenen en veroverde in de loop van die tijd een vaste plaats in de internationale strijkkwartetwereld. Het Schumann Quartett heeft een internationale reputatie opgebouwd door zijn muzikale gevoeligheid en authentieke live interpretaties en staat onder contract bij het label Berlin Classics.

Andrej Bielow, professor aan de Robert Schumann Hochschule Düsseldorf en gastdocent aan de Royal Academy of Music in Londen en een internationaal geprezen solist, zal de eerste violen versterken. Hij is al vele jaren een hechte muzikale partner van Kit Armstrong. Ben Griffiths is sinds 2012 eerste contrabassist bij het bekroonde British Aurora Orchestra. Jasmine Choi, voormalig eerste fluitist van het Wiener Symphoniker onder Fabio Luisi en assistent eerste fluitist van het Cincinnati Symphony Orchestra onder Paavo Järvi, heeft internationaal naam gemaakt als solo-artieste. Ramón Ortega-Quero, een van de meest vooraanstaande musici in zijn vakgebied en eerste hoboïst van het Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, en Ángel Luis Sánchez, recentelijk winnaar van de eerste prijs en publieksprijs op de “Sony Music Foundation 13th International Oboe Competition of Japan”, vormen de hobosectie. Sebastian Manz is eerste klarinettist bij het SWR Symphonieorchester en is internationaal gastsolist bij gerenommeerde orkesten. Boglárka Pecze treedt ook op als klarinetsoliste in grote concertzalen en daarbuiten, wat haar veelzijdigheid als cultureel manager in de nieuwe muziekscene aantoont. Theo Plath is eerste fagottist van het hr-Sinfonieorchester Frankfurt, Daniel Mohrmann is daar plaatsvervangend eerste fagottist. Broers en zussen Milena Viotti en Alessandro Viotti spelen hoorn. Milena is lid van het orkest van de Bayerische Staatsoper; Alessandro is co-solist van de Opéra de Lyon.

Wolfgang Amadeus Mozart was een grootmeester in zowat alle muziekgenres. Zijn symfonieën, opera’s, strijkkwartetten en concerto’s behoren nog altijd tot het standaardrepertoire. We vergeten daardoor weleens de kleinere muziekgenres, zoals zijn liederen, waarin ook tal van juweeltjes te vinden zijn. Kit Armstrong en Sophie Karthäuser putten uit dit minder bekende repertoire dat tijdens dit concert een even centrale plaats krijgt naast Mozarts bekende meesterwerken.

Ontrouw

Als Luise die Briefe ihres ungetreuen Liebhabers verbrannte, KV. 520 dateert van 26 mei 1787. Mozart was op dat moment net begonnen met het schrijven van de opera Don Giovanni en de dramatiek van zijn opera dringt door in dit lied voor zang en klavier.

Net als in een echte opera verklanken bijvoorbeeld de expressieve, chromatische octaven in de pianopartij de heftige emoties van de liedtekst. Deze tekst, van dichteres Gabriele von Baumberg, verwoordt de woede van een vrouw over haar ontrouwe geliefde.

Mozart schreef het lied oorspronkelijk voor zijn goede vriend Gottfried von Jacquin (1767-1792), die het – met Mozarts toestemming – opnam in een liedboek onder zijn eigen naam. Musicoloog Alfred Einstein beschreef KV. 520 als volgt:

"Het is helemaal geen lied, maar een dramatisch geconcipieerde scène, waarin men niet alleen de gekwetste gemoedstoestand van de jongedame voelt, in de klagende chromatiek in do klein, maar ook het vuur in de haard ziet. Een klein meesterwerk, tegelijk vrij en perfect afgerond."
 

Eenzaamheid en afscheid

De Franse ariette Dans un bois solitaire, KV. 308, op tekst van een anonieme dichter, componeerde Mozart voor de jonge Augusta Wendling tijdens de winter van 1777-1778. Mozart verbleef in die periode in Mannheim, waar hij vriendschap sloot met muzikale families zoals de Wendlings.

Ook in dit lied weerklinkt de invloed van Mozarts opera-ervaringen: de dramatische, declamerende zanglijn wordt ondersteund door een bijna orkestraal bedachte pianobegeleiding met doorlopende achtste noten. Net als in een opera-aria is de muziek rijk aan tempowisselingen en korte dramatische pauzes. De zanger contempleert in het lied op melancholische wijze over liefde, eenzaamheid en de natuur.
 

Das Lied der Trennung, KV. 519, op een tekst van dichter Klamer Eberhard Karl Schmidt (1746-1824), dateert van 1787. Het lied beschrijft de pijn en het verdriet van een geliefde die afscheid moet nemen. De engelen huilen wanneer de geliefden uit elkaar gaan, en de verteller vraagt zich af hoe hij zonder zijn geliefde kan leven.

Mozart laat de openingsmelodie verschillende keren terugkeren, telkens in gevarieerde vorm en opbouwend naar een gedeclameerde climax. De zangstijl herinnert aan Barbarina’s cavatina in de vierde akte van Mozarts opera Le Nozze di Figaro, KV. 492, die hij een jaar eerder voltooide.
 

Humor en drama in opera

De opera Le Nozze di Figaro gaat over de liefde tussen de bedienden Figaro en Susanna die op de proef wordt gesteld door de graaf en de gravin. Voor de tekst werkte Mozart samen met librettist Lorenzo Da Ponte (1749-1838), die zijn verhaal baseerde op het blijspel van de Fransman Beaumarchais (1732-1799) uit 1775.

Het toneelstuk was verboden in Wenen omdat het als te provocerend en bedreigend voor de gevestigde orde werd gezien. Ondanks het verbod besloot Mozart er een komische, Italiaanse opera buffa van te maken. De Ouverture citeert geen thema’s uit de opera, maar biedt een verrukkelijke introductie tot de sfeer van de opera: vlot, geestig en vaak scherp in zijn humor.
 

Het korte recitatief Giunse alfin il momento en de aria Al desio di chi t'adora uit Le Nozze di Figaro zijn prachtige voorbeelden van zowel de geestigheid als de emotionele diepgang die Mozart in zijn komische opera’s legt. Tijdens dit recitatief en deze aria is de dienster Susanna verkleed als de gravin. Ze lijkt een lied voor de graaf te zingen, hoewel deze eigenlijk bedoeld is voor haar geliefde Figaro.

Mozart alludeert op de zangstijl van de gravin met evenwichtige muzikale frases en tal van versierde passages. In de opera volgt na Giunse alfin il momento normaal gezien de aria Deh vieni. In concertvorm echter wordt het recitatief gewoonlijk uitgevoerd samen met de aria Al desio di chi t'adora, KV. 577.

De aria schreef Mozart in 1789 voor een herneming van de opera in Wenen. Omdat de sopraan Adriana Ferrarese del Bene de rol van Susanna op zich nam, verving Mozart de oorspronkelijke aria door Al desio di chi t'adora, die beter bij haar stem paste.
 

Een muzikaal geschenk

Net als Al desio di chi t'adora klinkt Mozarts concertrecitatief en -aria Ch’io mi scordi di te?, KV. 505, tegenwoordig enkel als zelfstandig werk tijdens liedrecitals. Hij schreef dit afscheidsgeschenk in februari 1787 voor de Engelse sopraan Nancy Storace (1765-1817), die hij enorm bewonderde.

De rol van Susanna in zijn Le nozze di Figaro werd voor haar geschreven en voor het eerst door haar uitgevoerd. Bij de première van Ch’io mi scordi di te? voor sopraan, piano en orkest nam Mozart zelf de belangrijke klavierpartij voor zijn rekening.

De tekst, over het afscheid tussen twee geliefden die elkaar beloven nooit te vergeten, gebruikte hij al eerder voor een insertie-aria in een privéopvoering van de opera Idomeneo, Re di Creta, KV. 366.

Een mini-opera

Kit Armstrong sluit de avond af met Mozarts Pianoconcerto nr. 23 in A, KV. 488. Mozarts muzikale evolutie in zijn pianoconcerten loopt parallel met zijn ontwikkeling als operacomponist. Zijn pianoconcerten zijn mini-opera’s zonder woorden, gekenmerkt door theatrale dramatische expressie en scherp uitgewerkte muzikale karakters.
 

Zijn 23ste Pianoconcerto dateert van maart 1786. Het concerto is zijn allereerste werk waarin Mozart de hobo’s vervangt door klarinetten, wat een nieuwe, warmere klankkleur oplevert. Vooral in het chromatische langzame middendeel Adagio (in de zeldzame toonsoort fa kruis klein) spelen de klarinetten een prominente rol. De link met zijn opera’s is in dit deel bijzonder sterk. Mozart hergebruikt de middenpassage voor fluit en klarinet later in zijn opera Don Giovanni als inleiding tot het trio Ah! taci ingiusto core!.

De afwezigheid van trompetten, hobo’s en pauken geeft aan het concerto een intieme sfeer, en Mozart experimenteert in het opgewekte openingsdeel Allegro en het melancholische Adagio veelvuldig met bijna kamermuziekachtige dialogen tussen de piano, de fluit, de klarinetten en de fagotten.

Het concerto eindigt met een Allegro assai, een opgewekt rondo. In dit slotdeel zijn tal van verwijzingen naar de komische opera buffa te horen. Zo speelt Mozart met onverwachte modulaties en inzetten, die het plotse veranderen van scène of idee lijken te insinueren.

Opnieuw toont Mozart in dit concerto wat hij als pianist in zijn mars heeft: nu eens bijzonder virtuoos aan de hand van snelle loopjes en gebroken akkoorden, dan weer uiterst melancholisch en zangerig.

Waldo Geuns