een gesprek met Amaury Cornut | Celebrating Moondog

Vijfentwintig jaar geleden overleed Moondog, net voor de eeuwwisseling. Hoog tijd om het werk van deze merkwaardige componist in Flagey te presenteren. Voor velen is en blijft hij een mysterieuze figuur, maar niet voor Amaury Cornut, Moondogspecialist bij uitstek. Tien jaar geleden publiceerde hij diens biografie, nu geeft hij lezingen en artistiek advies aan orkesten en muzikanten. Tijdens ‘Celebrating Moondog’ zal hij het ook in Flagey over Moondog hebben.

Wat vind je zo fascinerend aan Moondog? Wat maakt hem uniek?

Moondog was een pionier in het mengen van verschillende muziekstijlen. In de jaren veertig van de vorige eeuw combineerde hij de ritmes van de Native Americans met een liefde voor Europese klassieke muziek, vooral voor Johann Sebastian Bach. Zijn moeder was lerares orgelmuziek, zijn vader was een priester die het christelijke geloof verkondigde in reservaten van Native Americans. Maar hij was ook bevriend met enkele grote namen uit de jazzscene in de jaren vijftig in New York, zoals Charles Mingus en Charlie Parker. Moderne muziek wees hij af, zoals de seriële en dodecafonische muziek uit de twintigste eeuw. Moondogs muziek is strikt tonaal en erg melodieus. Ze brengt mensen uit totaal verschillende werelden samen. Bovendien maakte hij zelf instrumenten en schreef hij poëzie.

Op welke manier werd hij beïnvloed door de Native Americans? Hoe dicht stond hij bij hen?

Als kind reisde Moondog mee met zijn vader, die in Wyoming Native Americans probeerde te bekeren. Een van de meest memorabele gebeurtenissen tijdens een van die bezoeken was toen hij als zesjarige een zonnedans van een Arapaho-stam bijwoonde. Hij mocht op de schoot van het stamhoofd zitten en op een tomtom (trommel) spelen die de zonnedans begeleidde. Dit ritme is een vitale polsslag in zijn werk geworden. 

Hij was ook bevriend met artiesten uit de New Yorkse jazzscene die hem sterk beïnvloedden. Komen de jazzinvloeden in Moondogs muziek hier vandaan?

De levendige New Yorkse jazzscene en zijn vriendschap met enkele artiesten daar hadden inderdaad een grote invloed op zijn werk. Maar hij blijft ook teruggrijpen naar de muziek van de Native Americans. Volgens Moondog ligt hun drumbeat aan de basis van de swing uit de jaren twintig. Dit verband is ook musicologisch bevestigd. Jazz en blues zijn Afro-Amerikaanse muziek, maar ook gemengde muziekstijlen.

Tegelijk vertoont Moondogs werk kenmerken van het minimalisme. Steve Reich en Philip Glass noemden hem zelfs de ‘vader van het minimalisme’. Waarom?

Het minimalisme is een reactie op de moderne en atonale muziek uit de twintigste eeuw. Het begon met Steve Reich, Philip Glass en Terry Riley. Ze wilden terugkeren naar eenvoudige principes, zoals ritme en tonaliteit, en schreven eenvoudige melodieën die werden herhaald. In hun muziek hoor je invloeden van Europese middeleeuwse muziek, maar ook Javaanse, Noord-Afrikaanse en Midden-Oosterse muziek. Moondog had al deze elementen van de minimalistische muziek al eerder ontdekt – meer dan tien jaar eerder zelfs, als je Terry Rileys muziekwerk In C uit 1964 als het officiële begin van het minimalisme beschouwt. Philip Glass en Moondog waren op een bepaald moment ook kamergenoten, dus die beïnvloeding verliep ook spontaan.

Moondogs persoonlijkheid en leven waren uniek. In New York was hij dakloos, verkocht hij poëzie aan voorbijgangers en liep hij gekleed als Viking over straat, met een gehoornde helm en middeleeuwse speer. Hoe moeten we dit plaatsen?

Daarvoor moeten we even teruggaan in de tijd. Toen hij zestien was, werd hij blind nadat een stuk dynamiet dat hij had opgeraapt, in zijn gezicht ontplofte. Met zijn gezichtsvermogen verloor hij ook zijn christelijk geloof. In die tijd gingen zijn ouders uit elkaar, wat niet evident was, en al zeker niet met een vader die priester was. Hij was in volle puberteit en raakte in een diepe depressie. Toen begon hij zich excentriek te kleden en hij liet zijn baard en haar groeien.

In de jaren veertig kwam hij toe in New York, waar mensen hem vergeleken met Christus. Omdat hij niet meer geloofde in God en hij die associatie niet wilde, besloot hij zich te kleden als een Viking. Hij verdiepte zich in de Noorse mythologie, wat ook zijn poëzie beïnvloedde. Zo kreeg hij de naam ‘the Viking of 6th Avenue’. ‘Ik leef en kleed me niet om aandacht te trekken, ik trek aandacht omdat ik zo leef en me zo kleed’, zei hij hierover.

Moondog werd een icoon in de jaren vijftig en zestig in New York, iedereen kende hem. De fotografen Diane Arbus en Annie Leibovitz maakten portretten. Tegelijk bleef hij een gemarginaliseerde figuur.

Vijftig jaar geleden verhuisde Moondog van de Verenigde Staten naar Europa. En dit was het begin van zijn carrière als componist.

In New York besefte hij dat hij te marginaal geworden was en dat hij daarom niet kon doorbreken in de wereld van de klassieke muziek. In 1974 nodigde een vriend hem uit om in Frankfurt op te treden. Het land van Johann Sebastian Bach betreden trok hem sterk aan en inspireerde hem. Voor de Europese klassieke muziek en vooral voor Bach bleef Moondog in Europa. Toen zijn vrienden naar de VS terugkeerden, bleef hij alleen achter en leefde hij opnieuw op straat in Hamburg. Hij raakte bevriend met mensen die hem hielpen, vestigde zich en had uiteindelijk een comfortabel inkomen. Hij begon een relatie met Ilona Sommer, die voor hem zorgde en zijn manager werd. Vanaf dan liet hij zijn gehoornde helm achterwege en begon hij aan zijn imago te werken.

Nog steeds wordt hij in Europa vaker geprogrammeerd dan in de Verenigde Staten. In Flagey zal François Mardirossian enkele pianosolo’s spelen van Moondog. Kun je ons wat meer vertellen hierover?

François Mardirossian wijdde zijn eerste album aan Moondog en werd een geweldige vertolker van zijn muziek. Vanaf de jaren vijftig nam Moondog een aantal pianosolo’s op in verschillende albums. Maar Mardirossian speelt ook niet eerder uitgebrachte werken van Moondog, omdat hij soms niet de tijd had om ze op te nemen.

Daarnaast zal het Brussels Philharmonic met dirigent George Jackson het album Moondog spelen uit 1969.

George Jackson is volgens mij de best mogelijke dirigent om werk van Moondog te begeleiden. Hij kent het klassieke repertoire bijzonder goed, maar is ook nieuwsgierig naar minimalistische muziek. Dat is nodig, want voor orkesten is het niet makkelijk om Moondog te spelen. Op het eerste gezicht lijken zijn partituren eenvoudig, maar schijn bedriegt.

Als laatste geeft Ill Considered een jazzinterpretatie van een aantal nummers. Wat vind je van deze keuze binnen het programma?

Jazzmuzikanten zoals Ill Considered improviseeren eerder al rond melodieën van Moondog, maar in theorie laat Moondogs muziek weinig ruimte voor improvisatie. Het is heel strenge muziek. Toch maakt zo’n interpretatie zijn muziek toegankelijker voor een breed publiek.

In Flagey zal alles tegelijk plaatsvinden, het zal een heel uitgebreid panorama zijn. Met een pianorecital die Moondogs melodieën uitvoert zoals ze zijn. Een orkest dat Moondog brengt, is vrij zeldzaam. En dan de jazzinterpretaties die tonen hoe Moondogs melodieën voorgaande jaren werden geïnterpreteerd door jazzmuzikanten.

En nog een laatste vraagje. Vanwaar komt de naam, ‘Moondog’?

Het is een eerbetoon aan de hond die hij als kind had, Lindy. Die huilde meer naar de maan dan welke andere hond ook. Het werd ook zijn Native American naam, zijn pseudoniem, die hij oppikte na een reis eind jaren veertig.

Interview door Hanna Karalic en Nine Louvel

Ontdek meer van Moondogs leven en werk tijdens ‘Celebrating Moondog’ op 29 november in Flagey. Hier vind je het volledige programma.